1- KROM NEDİR?

Krom, metalik bir element olup, atom numarası 24, atom ağırlığı 51.996'dır.

Krom çok sert oluşu, erime noktasının 1857 °C oluşu nedeniyle, metallere sertlik sağlamakta ve zırhlı araç yapımında kullanılır. Elazığ, Muğla, Bursa ve Eskişehir, Erzurum, Erzincan, Antakya, Islahiye`de çıkarılır. Krom doğada +3 değerlikli bulunur,indirgenme reaksiyonuyla +6 değerlik alır. Toz formdaki krom deri tabaklamada uzun yıllardır kullanılmaktadır. Deriye uzun süre dayanabilme kullanılabilirlik özelliği kazandırır.Ayrıca 100 elementten 26. dır.

Krom kandaki şekeri alıp hücrelere transfer eder. Kromun bulunduğu maddeler (kaynakları): yer fıstığı, yumurta sarısı, peynir, üzüm suyu, maya, istiridye'de bulunur. Kemiklere faydasıda vardır. Oda koşullarında (25°C 298 K): Gümüşümsü metalik katı

Metal

d-blok elementidir.

Kadmiyum 1761 yılında Johann Gottlob Lehmann’ın Ural dağlarında rastladığı portakal-kırmızı renkli mineral ile oldu. Bu bileşik krokoid olarak bilinen kurşun kromattır.(PbCrO4)

1770 yılında Peter Simon Pallas bu bileşiğin boyacılıkta pigment(renk veren madde) olarak kullanılabileceğini keşfetti.

1797 yılında Nicolas-Louis Vauquelin kurşunlu kromat cevherinin HCl ile reaksiyonu sonucunda krom oksit (CrO3) elde etti . 1778 yılında ise kömür fırınında krom oksidin ısıtılması ile saf krom metalini izole etti.

FeCr2O4 cevherinin eritilmiş alkali ile oksidasyonu sonucunda sodyum kromat Na2CrO4 elde edilir. Bu bileşikteki krom +6 yükseltgenme basamağına sahiptir. Cr+6 çöktürülür ve daha sonra karbon ile Cr(III) oksit (Cr2O3) e indirgenir. Krom(III) oksidin alüminyum veya silikon ile reaksiyonu sonucunda krom metali elde edilir.

Atom numarası 24, atom ağırlığı 52,01, yoğunluğu 6,92 olan, 1514 °C'de eriyen, ısıya dayanıklı, havada oksitlenmeyen bir element (simgesi Cr).

Krom çok sert oluşu, erime noktasının 1857 °C oluşu nedeniyle, metallere sertlik sağlamakta ve zırhlı araç yapımında kullanılır. Elazığ, Muğla, Bursa ve Eskişehir'de çıkarılır. Krom doğada +3 değerlikli bulunur,indirgenme reaksiyonuyla +6 değerlik alır.Toz formdaki krom deri tabaklamada uzun yıllardır kullanılmaktadır.Deriye uzun süre dayanabilme kullanılabilirlik özelliği kazandırır. 

2- KROM NASIL ELDE EDİLİR?

Krom, beyaz, sert ve iyi parlatılabilen parlak bir metaldir. Düşük sıcaklıklarda kırılgan olmakla birlikte, yükseltgenmeye ve korozyona karşı dayanıklılığı nedeniyle, koruyucu kaplama olarak yaygın biçimde kullanılır. Bileşiklerinin çoğu parlak renklidir ve metalin adı, yunanca renk anlamına gelen «khromaT»sözcüğünden kaynaklanır. Bazı değerli taşların renkleri (zümrütün yeşil rengi, yakutun kırmızı rengi, vb.), içlerindeki eser miktardaki krom bileşiklerinden gelir.

Kimyasal simgesi Cr olan krom (atom ağırlığı 52,01; atom numarası 24), elementlerin PERYODİK ÇİZELGE'ye göre sınıflandırılmasında, birinci GEÇİŞ ELEMENTLERİ dizisinde yeralır. Bu dizide, aralarında manganez, demir, kobalt ve nikelin de bulunduğu dokuz element vardır. Söz konusu metallerin tümünün erime noktaları yüksektir. Farklı DEĞERLİK' ler gösterdikleri birçok bileşik oluştururlar.

Krom, 1 890°C'ta erir. Krom atomları metal, içinde, iç merkezli kübik sistemde düzenlenmiştir. Başka bir deyişle, küpün merkezinde bulunan bir atom, her biri küpün bir köşesinde bulunan sekiz atom tarafından sarılmıştır. Öteki geçiş elementleri gibi, bu billur (Bk. BİLLURLAR VE BİLLURBİLİM) yapısında olan krom serttir.

Doğada bulunuşu ve elde edilişi:
Krom doğada serbest olarak bulunmaz. Başlıca kaynağı, «kromit» adı verilen, demir ve kromun karışık oksididir. Bu mi
neral (FeCrıOJ, «spineH diye nitelenen kübik billur yapısındadır; krom atomları oktohedral, demir atomlarıysa tetrahedral olarak yerleşmiştir. Dünya krom kaynaklarının yaklaşık % 90'ı altı ülkede bulunur : Rodezya; S.S.C.B; Türkiye; Güney Afrika; Filipinler; Arnavutluk. En zengin filizler, yaklaşık % 50 krom oksit (CrzO,) ve % 15 demir (II) oksit (FeO) içerir.

Kromit filizinden kromun elde edilmesi, filizin krom (III) okside (CrıOJ dönüştürülüp, bunun da arı metale indirgenmesiyle (oksijenin çıkarılması) yapılır. Krom, çelik alaşımı yapımında kullanılacaksa, filizin demir içeriği giderilmez. Bu durumda filiz, «ferrokrom»diye adlandırılan bir kromdemir alaşımı verecek biçimde doğrudan indirgenir. Filize kok katılarak, bir elektrik ark fırınında ısıtılır ve yüksek oranda karbon içeren ferrokrom elde edilir. Ancak, yüksek karbon oranının istenmediği çeliklerde, silisyum dioksit (SiOı) katılarak karbon yükseltgenir. İndirgeme koşullarının denetlenmesiyle karbon düzeyi, % 5 — % 0,01 arasında tutulur.

Öteki kullanımları için kromun demirden ayrılması gerekir. İlk basamak, krom(III) oksidin (CrıO%). ayrılmasıdır. Yaklaşık % 45 oranında krom (III) oksit içeren orta dereceli filizler, sodyum karbonatla eritilerek sodyum kromata dönüştürülür. Sonra, sodyum kromat suda çözülerek, filizin kalan bölümünden ay. rılır. Daha sonra, kromat, sülfat asidiyle işlenerek, sodyum dikromat yapılır. Sodyum dikromat da, kükürt ya da karbonla yeniden krom (III)okside indirgenir. Ticari bakımdan değer taşıyacak arılıkta krom, ısıl yöntemle elde edilir. Toz haline, getirilmiş krom(III) oksit, alüminyum tozuyla indirgenir. Alüminyumun tutuşturuîmasıyla başlayan tepkime sırasında dışarıya büyük miktarda ısı verilir. Çok arı metal gerekli olduğunda' kromik asit çözeltisinin ELEKTROLİZ'ine başvurulur. Bu yöntem, ELEKTROLİZLE KAPLAMA'da geniş ölçüde kullanılır.

Alaşımlar: Oldukça küçük miktarlarda (% 5'ten az) kromun katılması, çeliğin ISIL İŞLEM'e elverişli olma özelliğini geliştirir. Böylece, su verme yoluyla sertleştirme ve tavlama işlemlerinin daha kalın bir kesitte gerçekleşmesi sağlanır.

Bu çeliğe vanadyum, nikel ya da manganez katılarak, yay ve bilyalı yatak gibi parçaların yapımına uygun kuvvetli bir madde eld'e edilir. Yükseltgenmeye dayanıklı kazan ve boruların yapımında kullanılan çelikler,, yaklaşık % 5 krom içerirler. Özellikle atmosferin korozyon ve yükseltgeme etkisine karşı dayanıklı olan paslanmaz çelik, % 10 ile % 20 arasında krom içerir. Bunların ısıl işleme uygunluğu, karbon içeriklerine bağlıdır. Krom içeriği yüksek, karbon içeriği düşük (% 0,1) çeliğe ısıl işlem uygulanamaz. Bu tür çelikler, nitrik asitle temasta olan yerlerde kullanılır. Çatal ve kaşık gibi sofra eşyası yapımında kullanılan paslanmaz çelik, yaklaşık % 13 krom ile % 0,3 karbon içerir ve ısıl işlemlere uygundur. Yüksek karbonlu (% 12) krom çelikleri, sertlik ve aşınma dayanıklılığı istenilen yerlerde kullanılır. Krom içeriği % 30 dolayına yükselirse, alaş'rn, ısı değiştiricilerde ve yakıt püskürtücülerinde kullanılabilecek ölçüde, yükseltgenmeye dayanıklı hale gelir.

Alaşımın işlenmesini kolaylaştırmak için krom çeliklerine genellikle nikel katılır. Sözgelimi, paslanmaz çelik lavabolar, 188 paslanmaz çelik (% 18 krom ve % 8 nikel) levhalarının preslenmesiyle yapılır.

Kroma nikel katılması, kromun yüksek sıcaklıkta korozyona dayanma özelliğini büyük oranda artırır. 750°C dolayında çalışan elektrikli ısıtıcı telleri, % 20 krom ile % 80 nikel içeren alaşımdan yapılır. Gaz türbini rotor kanatları gibi, çok yüksek sıcaklıklarla karşılaşan parçaların yapımı için geliştirilen nimonik alaşımlar, aynı alaşıma alüminyum, titan ve molibden katılarak yapılır.

Kullanım alanları:Krom bileşikleri, sepicilik işlemlerinde ve pigment olarak yaygın biçimde kullanılır. Krom, korozyondan koruma amacıyla metallerin üstüne kaplanır. Düşük dereceli kromit filizleriyse,ısıya dayanıklılık kazandırmak için kullanılır.

Özellikle ayakkabı ve kemer yapımında kullanılan derilerin sepilenmesinde (tabaklanma) karmaşık anorganik krom bileşiklerinden yaygın olarak yararlanılır. Öteki krom bileşikleri de, yavaş yavaş yerlerini sentetik organik bileşiklere bırakmalarına karşın, hâlâ çok sayıda pigmentin yapımında kullanılmaktadırlar. Başlıca pigment renkleri şuniardır: Krom (III) oksitten yeşil; kurşun kromat ya da çinko kromattan sarı; molibden tuzları ile kurşun kromat karışımından, Otomobillerin üstündeki parlak ar, genellikle elektroliz yoluyla kromla kaplanır. Ama bu kaplama çok ince olduğundan (yaklaşık binde bir milimetre), bu alanda tüketilen krom önemli bir miktara ulaşmaz. Elektroliz sırasında koşulların dikkatle denetlenmesi yoluyla, oldukça yansıtıcı yüzeyler elde edilebilir.

Kromun, korozyona karşı çok dayanıklı olmasına karşılık, çatlamayan bir tabaka biçiminde kaplanması zordur. Bu yüzden korozyona karşı dayanıklılık, genellikle kromdan yüz kez daha kalın bir nikel tabakasıyla sağlanır. Bu nikel tabakası üstüne, çizilmeye ve donuklaşmaya dayanıklı yüzey veren krom kaplanır. Elektrolizle kaplanmış krom tabakasının küçük çatlaklar oluşturma özelliğinden, silindir gömlekleri ve piston segmanlarmda yararlanılır. Çatlaklar, ana yağlayıcı dolaşım kesildiğinde, kısa süreler için bu bölümlerin yağlanmasına yetecek kadar yağ taşırlar. En arı krom kaplama («kromîama» adı verilir), kaplanacak eşyanın bir krom haiojenür atmosferinde ısıtılmasıyla elde edilir. Eşya 1 000°C dolayında ısıtılır ve uçucu krom klorür ya da iyodür, eşyanın yüzeyine yaymıp, krom yüzeyde birikir. Bu yolla biriktirilen tabakalar, elektroliz yoluyla elde edilen kaplamalar gibi çatlamaz. Paslanmaz çelikten daha ucuz olması nedeniyle, üstüne krom tabakaları biriktirilmiş çelikler, gazlaştırma fırınlarında, fırın parçalarında ve bazı el aletleri ile makinalarda kullanılır.

Düşük dereceli kromit filizleri, yaklaşık % 35 kromit ve düşük silisyum dioksit içerir ve refrakter (ısıya dayanıklı) tuğlaların yapımında kullanılırlar. Pırın içlerinin kaplanmasında kullanılan bu tür tuğlaların, erime noktasının yüksek, ısıl genleşmesininse düşük olması ve fırındaki maddelerle tepkimeye girmemesi gerekir.

3- KROMUN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ
4- KROM NASIL BULUNUR?